Salatalığın ‘tuzlu’ yolculuğu: Tarladan sofraya 10 kat artıyor! – TGRT Haber

Gıda fiyatları cep yakmayı sürdürürken, salatalık fiyatları da aldı başını gitti. Tarlada 2-3 lira olan salatalık sofraya 28- 29 liraya geliyor. Salatalığın tarladan markete olan zam yolculuğunda aracılar büyük vurgun yapıyor. Bu yolculukta üretici ve halk dışında herkes cebini dolduruyor.

Hükümetin Katma Değer Vergisi’nin (KDV) yüzde 1’e çekmesi kısmi indirim sağladı ancak en büyük dert, komisyoncular. Dünyada zaten var olan yüksek enflasyonla uğraşan Türkiye, bir de aracıları doyuruyor. Gıdanın üreticiden tüketiciye ulaşana kadar geçen yolculuğunda aracıların fahiş kâr marjı fiyatları en çok şişiren unsur olarak etiketlerde açıkça yer alıyor. Tarladan 3 liraya çıkan salatalık, iki komisyoncu ve bir tüccarın elinden geçip markete 16-18 liraya giriyor. Market, 28-29 liradan tezgâha koyuyor. Üretici, malını doğrudan markete satamıyor. Çünkü, fiyatları belirleyen ‘hal çetesi’ rant zinciri kırılsın istemiyor. Üreticiler “Ucuz sebze-meyve yemenin tek yolu yıllardır bekleyen Hal Kanunu’nun çıkması” diyor.

TARLADA 2 LİRA MARKETTE 30

Türkiye gazetesinden Kaan Zenginli, salatalığın zam yolcuğunu kaleme aldı. Tarlada 2 liraya satılan salatalığın fiyatı markette 30 liraya ulaşırken salatalığın zam yolculuğunda vurgunu aracılar yapıyor, olan ise yine vatandaşa oluyor.

VURGUNU ARACILAR YAPIYOR

Pandeminin etkisiyle bozulan tedarik zinciri, enerji ve ulaşım maliyetlerinde artış gıda fiyatlarını son yılların en yüksek seviyesine çıkardı. Ülkemizde, bunlara bir de fırsatçılar eklendi. Dolar kurunu gerekçe gözeterek zam yarışına girenler, kurun neredeyse sabit tutulmasına aldırmadan türlü bahanelerle vurgun yapıyor.

KDV DÜŞTÜ FİYATLAR DÜŞMEDİ

Devlet gıda fiyatlarında KDV’yi yüzde 1’e indirmesine rağmen, fiyatlar hala düşmüş değil. Örneğin Antalya’daki üreticiden kilosu 2-3 TL’ye çıkan salatalık, 2 komisyoncu ve bir tüccardan geçtikten sonra İstanbul’daki markete 18-20 liraya giriyor. Market de kârını üzerine koyduğunda rakam 30 lirayı buluyor.

Antalya’ya göre ulaşımda avantajlı bulunan Bursa’nın salatalık ve domatesi de İstanbul’da 30 liraya satılıyor. Doğrudan tarladan alım yapan bazı büyük marketler ise ürünü ucuza satmak yerine piyasada oluşan şişirilmiş fiyatlardan tezgâha koyuyor. Pazarcılar da ürünü hâlden aldığına göre değil, marketle kıyas yaparak fiyatlandırıyor.

İŞTE SALATALIĞIN ZAM YOLCULUĞU

Tarlada 2 liraya satılan salatalığın İstanbul’a gelene kadar bakın kimlerin cebini dolduruyor.

• Salatalık 2 Lira
• İşçilik: 50 kuruş
• Ambalajlama: 1,5 lira
• İşletme giderleri: 1 lira
• Haldeki komisyoncu kârı: 3 lira

Ürün İstanbul haline geldikten sonra oluşan kilogram başı maliyetler ise şöyle,

• Nakliye: 3 lira
• Hamaliye: 50 kuruş
• Haldeki komisyoncu kârı: 3 lira
• KDV: %1 (Güncel olan)

Markete geliş 16-18 lirayı buluyor. Burada en az 6-10 lira kâr marjı ekleniyor. Ürünün fiyatı 30 liraya dayanıyor.

BURSA’DAN İSTANBUL’A YOLCULUĞU

• Ürün Bursa’dan 3 liradan alınıyor.
• Nakliye-depolama: 10 TL
• İşleme-paketleme: 6,65 lira
• Mağazacılık: 3,33 TL
• Vergi: 5,89 TL
• Toplam maliyet: 28,99 TL

HAL YASASINDA SONA DOĞRU

Öte yandan yıllardır konuşulan hal yasasında sona gelindi. Hallere ilişkin son düzenlemeyi içeren kanun 2012 yılında yürürlüğe girmişti. Meyve ve sebze piyasasında yaşanan gelişmelerden sonra kanunda değişiklik yapılması ihtiyacı ortaya çıkmış, yeni bir hal yasası için çalışma başlatılmıştı. Uzun zamandır Türkiye’nin gündeminde olan Yeni Hal Yasası, Ticaret Bakanlığı tarafından yürütülen ve 2018 itibarıyla şekillenen çalışmalar en sonunda taslak hâlini almıştı. Yasaya ilişkin çalışma tamamlanmak üzere.

ÖNÜMÜZDEKİ HAFTALARDA MECLİS’TE

Önümüzdeki günlerde Ticaret Bakanlığı yetkilileri ile sektör temsilcileri bir toplantı yapacak. Çalışmaya son şekli görüşmede masaya yatırılacak olan taleplerin ardından verilecek. Cumhurbaşkanı Erdoğan’a yapılacak sunumun ardından taslağın önümüzdeki haftalarda Meclis’e gelmesi bekleniyor.

Öte yandan yeni yasa halleri, fahiş fiyat uygulamalarında karşı dijital olarak takip etmeye imkân kılacak. Yeni yasayla birlikte her ürünün bir dijital künyesi olacak. Piyasa fiyatları devreye alınacak dijital sistem ile takip edilecek. Ürünün geçtiği süreçler, üretilen veya tüketilen ürün miktarı ve zayi olan ürün miktarı izlenebilecek.